Pancar Kist Nematodu

Tüm Türkiye de görülen en önemli pancar zararlısı olup ‘‘toprak yorgunluğunun’’ etmenidir.Beyaz kist nematodu ( Heterodera schachtii) ve Sarı kist nematodu(H.betae) olarak bilinen yaygın iki türü bulunur.(Resim1).Kist nematodları toprakta yaşayan ipliksi küçük bir solucandır.Zararlı genelde şeker pancar ve diğer konukçu bitki türlerinin aynı tarlada 4’ ten daha az yıl aralıklarıyla,sık ekildiği bölge topraklarında oldukça yaygındır.Pancar kist nematodları erken,özelliklede ağır enfeksiyonlarda pancar veriminin % 30-80 oranında düşmesine yol açar.

Zararlı 10 °C ve üzerinde toprak sıcaklıklarında etkindir.Bulaşık tarlalarda bitkilerin yaprakları en erken Mayıs başında kurak ve sıcak günlerde yer ye dikkat çeken küçük odacıklarda solgunluk belirtisi gösterir.Zamanla bu odacıklarda büyüme gelişme gerileyen bitkiler bodurlaşır.Erwinia sp.,Fusarium sp.veya Rhizoctonia sp.gibi yara paraziti bakteri ve mantarlar bulunduğu tarlalarda ise,kökler çürür.Son aşama olarak adacıklar kelleşip otlanır.

Bitkiler topraktan özenle çıkarıldığında kazık kök üzerinde fırçamsı bir sakallanma ile birlikte yan kökler üzerinde çıplak gözle tanınabilen 0,4-1,1 mm boyunda ve 0,2-0,8 mm eninde limon şeklinde,rengi beyaz veya sarıdan kahverengiye kadar değişen kistler göze çarpar.Kistler styleti (Ağız iğnesi) ile köklere tutunan içinde yumurta ve larva bulunan tombul nematod dişileri olup zamanla dış duvarları sertleşince ölürler.

Her kist genelde 200-300 ve en çok 600 adet yumurta üretir.Zararlı 35-40 günde 1 veya yılda 2-4 nesil verir.Kist içindeki yumurtalar toprakta 6-9 yıl canlı kalır,bu arada da toprak (rüzgar,hayvanlar vb.)ve su taşınması ile tarladan tarlaya yayılır.

Zararlının mücadele eşiği havada kurtulmuş 100 g toprakta ‘‘1-5 adet içi canlı kist’’ve ya toplam 500 adet yumurta ve larva bulunmasıdır.Mücadelesi korucu olarak şeker pancarının tarlada en az 4 yılda bir yetiştirilmesi,bu arada 4yıllık münavebede diğer Beta türü pancarlar ile öbür konukçulara (ıspanak,kolza,lahana,Bürüksel lahanası,karnabahar,brokoli,turp,hardal,roka,tere, kışlık fiğ,bezelye vb.)yer verilmemesi,bulaşık tarlalarda ise,bir dönem toplam 8 yıl pancar ekilmemesi veya nematoda dayanıklı şeker pancarı çeşitleri ekilmesi,erken ekim yapılması ve yaz yağışları yeterli bölgelerde ön bitki hasadından sonra nematoda dayanıklı bir yeşil gübreleme ara bitkisi (Yağ turpu,harda vb.)tarımının öngörülmesi gibi kültürel önemler ile yapılır.Dikkat:Türkiye de 3’lü münavebe 1980-2000 yılları arasında 20 yıl boyunca denenmiştir.Pancar kist nematodunun birey sıklığı 3’lü münavebede artar.4’lü münavebede ise azalır.