Kök Yanıklığı

Kök yanıklığı hastalığı,şeker pancarı ekim alanlarımızın genelinde,özellikle yağışlı ekim yıllarında görülür.Bu hastalık,çimlenme ve çıkış kayıpları ile tarlalarda dekardaki bitki sayısının azalmasına yol açar.Bazen , ağır enfeksiyonlarda ikinci bir ekim gerekir.

Kök yanıklığı enfeksiyonu, tohumların çimlenmesi sırasında başlar ve bitkilerin 8-12 yaprak dönemine kadar sürer.Hatalıklı tarlalarda zayıf bir tohum çıkışı göze çarpar.Hatalığa yakalanan genç pancar bitkileri,büyüme ve gelişmede geri kalır,yaprakları sararıp solar,kazık köklerinin bazı bölüm ve noktaları karararak incelir veya boğumlaşır ve özellikle rüzgarlı havalarda daha sık rastlanmak üzere ,kazık köklerinin incelen yerlerinden toprağa devrilip ölür.Bitkilerin bazıları hastalığı atlatır,ancak iyi bir gelişme gösteremez ve hasatta düşük verim getirir.

Ülkemizde Kök yanıklığı hastalığına tohumların üzerinde yaşayan phoma betae Frank ile toprakta yaşayan Pythium ultimum Trow ve Fusarium oxysporum Schlecht f.sp.betae .(Steward) Synnd.& Hans. Mantarları yol açar.

Phoma tohumları taşınır ve bulaşır.(Seed-borne).Diğer mantarlar ise genç bitkilere topraktan bulaşır(Soil-borne).Enfeksiyonun başlaması ve hastalığın ortaya çıkması,her şeyden önce zararlı mantarın varlığına ve sonra da büyük ölçüde ekim yılının hava seyrine,özellikle toprağın nem ve sıcaklık durumuna bağlıdır.

Phoma ve Pythium yakalanma ilkbaharı soğuk ve yağışlı yıllarda 5-16 °C arasında oldukça düşük toprak sıcaklıklarında nemli-ıslak arası ve daha çok,ağır bünyeli toprak şartlarında,öncelikle erken ekimlerde gerçekleşir.Phoma tohumla taşındığı için,her çeit topraklata rastlanabilir.Pythium için,optimum toprak reaksiyon ph = 4,7-7,3arasında değişir.

Fusarium enfeksiyonları ise,İlk baharı ılık ve yağışlı geçen yıllarda 16 °C ‘ın üstünde,Yüksek toprak sıcaklıklarında nemli-ıslak arası toprak şartlarında gerçekleşir.Bir zayıflık-yara paraziti olan Fusarium ,genel olarak diğer Kök yanıklığı mantarları ve değişik etkenlerin (Böcek vb.) köklerde önceden açtığı yaralarda sekonder enfeksiyonlar yapar.Fusarium sporları, suda yüzemez,dolayısıyla hareketsiz olup, mantar,özellikle Mayıs-Haziran aylarının çok yağışlı geçtiği yıllarda zarar yapar.Zararlı, Doğu Anadolu Bölgesinde çok geç,en erken Temmuz ayı başında (1997,Sadaklı-Eleşkirt-Ağrı Şeker Fabrikası )ortaya çıkar.

Kök yanıklığı mantarlarını,yalnızca köklerde görülen zararlara dayanarak birbirinden ayırt (Teşhis) etmek kolay değildir.Genelde, Phoma ve Pythium daha çok, genç bitkilerin kazık kök kısmındaki kararma ve incelmelerin,Fusarium ise,çoğu kez kazık kök kısmındaki boğumlaşmaların etmenidir.

Bu mantarı laboratuvarda sterilize su kültüründe yetiştirerek teşhis etmek daha kolaydır.Bunun için,tarladan alınan hasta bitkiler kökleri zedelenmeksizin üzerindeki toprak yıkandıktan sonra,içinde köklerin üzerinde ince bir film tabakası oluşacak kadar sterilize su bulunan petri kaplarına yerleştirilir ve 20 °C sıcaklıkta 1-2 gün bekletilerek zararlı mantarların gelişmesini sürdürmesi sağlanır.Sonra,bu kökler binokular altında en az 50 kat büyütmede incelenir.

Phoma enfeksiyonunda kazık köklerin kahverengi-siyah renkli çürüyen yerlerinde mantarın meyveleri:0,2 mm çapında tepesi basık birer küre şeklindeki kahverengi-siyah renkli spor kesecikleri (Pycnidia)gelişir.Sporlar, 0,003-0,007 mm büyüklüğünde birer elips şeklinde,tek hücreli,pembe renkli saydam organlar olup,ıslak şartlarda Pycnidianın beyaz renkli bir tıpa gibi kapattıkları tepedeki göbek deliğinden (Ostiolum)topluca dışarıya çıkarlar ve bu sırada 0,4-0,8 mm x0,04-0,005 mm boyutlarında kavisli bir hortum oluştururlar.Her spor bir çim borusu ile Konidi şeklinde çimlenir.Bölmeli hif dallarından oluşan misel kahverengi renklidir.

Pythium enfeksiyonunda kazık köklerin kararan yerlerinde geyik boynuzu gibi dallanmış,gençken bölmeyiz,beyaz renkli hiflerden oluşan bir misel büyür.Hif Dallarının tepe ucu ve yanlarında 0,015-0,028 mm çapında birer balon veya amip (yalnızca P.Aphanidermatum’da) şeklindeki Zoosporanjlar gelişir.Her Zoospolanj,bir çim borusu veya tepe ucunda bir kabarcık (Vesicle) oluşturarak çimlenir.Zoosporanjdan kabarcığa geçen plazmadaki çekirdeklerden çok sayıda çift kamçılı zoospor gelişir.Kabarcığı patlatan zoosporlar, önce bir süre suda yüzüp konukçunun kazık köküne ulaşıp tutunur,sonra kamçılarını atıp Kist olur,çimlenip konukçu dokuya girer ve yeni bir enfeksiyona yol açar.